نويسنده: سزاواربي خوابي، ناتواني در ايجاد يا حفظ تداوم خواب است، درصورتي كه وقت كافي براي خوابيدن موجود باشد. بي خوابي يك پديده شايع است و عوامل زيادي در بروز آن نقش دارند. بي خوابي يا گذرا و موقتي يا به صورت مزمن و طولاني است.
بي خوابي را به دو نوع؛ 1- بي خوابي اوليه و 2- بي خوابي ثانويه تقسيم مي كنند. بي خوابي يا منشا فيزيكي دارد يا زمينه روحي و رواني.
علل بي خوابي گذرا
آلودگي صوتي و ديگر عوامل محيطي نظير بيش از حد گرم بودن يا سرد بودن اتاق خواب، تغيير مكان خواب، خوردن مقادير زياد چاي يا قهوه قبل از خوابيدن،استرس، غم و اندوه، داشتن يك امر مهم نظير امتحان، داشتن چك مهلت دار.
1- بي خوابي اوليه؛ ناشي از اختلال عملكرد مكانيسم هاي خواب و مراكز خواب در ساقه مغز است و در مجموع بي خوابي اوليه نادرتر است.
2- بي خوابي ثانويه؛ شايع ترين علل بي خوابي، عوامل زمينه اي هستند. علل زمينه اي موجب بي خوابي عبارتند از وجود بيماري هاي جسمي، درد، مشكلات روحي نظير اضطراب، افسردگي و مصرف بعضي از داروها و الكل
بي خوابي مزمن
بي خوابي كه بيش از يك ماه طول بكشد را بي خوابي مزمن مي گويند كه در زنان سالمند شايع تر است و به درمان دارويي مقاوم است.
عوامل محيطي تداخل كننده يا خواب طبيعي عبارتند از گرما، سرما، سروصدا، نور، حركت بيش از حد فرد همخواب، خوابيدن در محيط ناآشنا، احساس ترس و خطر. افراد دچار اضطراب در شروع به خواب رفتن دچار مشكل هستند. افراد افسرده مشكلي در به خواب رفتن ندارند ولي حدود 4-3ساعت زودتر از موعد مقرر بيدار شده و ديگر به خواب نمي روند. فشارهاي روحي و شكست هاي زندگي سبب بي خوابي گذرا مي شوند.
ادراك نادرست از خواب
برخي افراد تصور مي كنند خواب كافي ندارند و مدعي هستند كه اصلاً هيچ شبي خواب خوب ندارند ولي بررسي ثبت منحني خواب شبانه يا پلي سومنوگرافي در كلينيك خواب نشان مي دهد كه اين افراد خوابي با ساختار طبيعي دارند و مراحل خواب شان عادي است.
اين افراد ادراك نادرست از حالت خواب دارند و بايد بدانند كه مدت زمان خواب افراد متفاوت است و يك فرد با 4-3ساعت خوابيدن، روز بعد كاملاً سرحال است و فرد ديگر با 8-7 ساعت خوابيدن هنوز خوش خواب است و بدش نمي آيد كه باز بخوابد. از نظر فيزيولوژيك حداقل خواب كه سبب تامين نيازهاي فيزيولوژيك بدن مي شود 4ساعت است.
درمان بي خوابي شامل دو قسمت است؛ الف- رعايت بهداشت خواب 1- در طول روز از خوابيدن خودداري شود. 2- قبل از خواب ورزش و كار بدني سنگين نشود، هنگام غروب قدم بزنند. 3- از خوردن غذاهاي سنگين در شب و صرف محرك هاي سيستم عصبي يا داروهاي آرام بخش قبل از خواب پرهيز شود. 4- سعي شود زمان خوابيدن و برخاستن از خواب ثابت باشد. 5- از اتاق خواب صرفاً براي خوابيدن استفاده شود. 6- اتاق خواب آرام، خنك و تاريك و داراي پنجره باشد. 7- از انجام كارهاي فكري شديد و كار طولاني با كامپيوتر قبل از خواب احتراز شود. 8- لباس خواب راحت و فراخ باشد.
ب- درمان دارويي
- استفاده از داروهاي خواب آور بايستي براي مدت كوتاهي باشد زيرا سبب وابستگي، خواب آلودگي در روز بعد و افت عملكرد درسي و شغلي و اجتماعي مي شود.
- يك داروي خواب آور مناسب دارويي است كه سبب تسهيل در شروع خواب و حفظ تداوم خواب شده و موجب خواب آلودگي در روز بعد نشود.
- در مبتلايان به درد همراه داروي خواب آور از داروهاي ضد درد و مسكن نيز استفاده مي شود.
- در افراد دچار افسردگي و بيماران مبتلابه بي خوابي اوليه از داروهاي ضدافسردگي سه حلقه اي استفاده مي شود.
پرخوابي روزانه
در مقايسه با بي خوابي شيوع كمتري دارد. پرخوابي روزانه يك علت مهم حوادث محيط كار و تصادفات جاده اي است. ارتباط پرخوابي با اختلالات عصبي رواني بايستي مدنظر باشد.
پرخوابي به دو نوع اوليه و ثانويه تقسيم مي شود؛
- پرخوابي اوليه يا ناركولپسي
حالتي است كه بيمار با وجود اينكه كمبود خواب نداشته، گرايش شديدي به خوابيدن دارد. قادر نيست جلوي اين خواب را بگيرد. بيمار ممكن است روزانه چندين نوبت درحالي كه سركلاس درس يا در جلسه سخنراني نشسته يا مشغول تماشاي تلويزيون يا درحال گفت وگو با ديگران است يا در هنگام رانندگي احساس سنگيني پلك ها كند و چشم هايش بسته و عضلاتش شل شود و به خواب برود، مدت اين خواب بيشتر از 15دقيقه طول نمي كشد و شخص با تحريك لمس يا قطع شدن صداي گوينده بيدار مي شود.
- پرخوابي روزانه ثانويه
علل؛ كم كاري تيروييد، چاقي، آپنه خواب (قطع موقت تنفس هنگام خواب)، محروميت از خواب يا ناكافي بودن خواب شبانه.
روزنامه كيهان، شماره 19994 به تاريخ 17/5/90، صفحه 7 (خانواده)